Co Ministerstwo chce wyciągnąć od przedsiębiorców?

Temat Jednolitego Pliku Kontrolnego dość dynamicznie się rozwija. Najpierw miały to być dane dostarczane na żądanie organów skarbowych. Szybko okazało się, ze pełne dane dotyczące podatku VAT będziemy musieli przesyłać co miesiąc – od zeszłego lipca duzi, od początku roku także mali i średni. Właśnie pojawił się pomysł, by do Ministerstwa Finansów przesyłać także plik zawierający wyciągi bankowe – i to codziennie.

To oczywiście wywołało falę oburzenia – choć często niesłusznie. Samo przesyłanie nie będzie dla firm kłopotliwe, bo mają to robić banki (będzie to kłopotliwe dla banków, ale to inna sprawa), zaś sam obowiązek będzie dotyczył tylko większych podmiotów – choć można się spodziewać, że apetyt Ministerstwa będzie rosnąć. Pozostaje pytanie: czy to rozwiązanie ma sens, czy cel uświęca środki.

Płatności zawierają bardzo dużo informacji o firmie i przedsiębiorcach i ich żądanie przez państwo bez żadnego uzasadnienia jest daleko posuniętą inwigilacją. Oczywiście zwolennicy tego typu rozwiązań od razu powiedzą, że uczciwi przedsiębiorcy nie mają się czego bać. To mantra powtarzana przy każdym kolejnym ograniczeniu naszej prywatności, którego przynajmniej od czasów 9/11 było już co najmniej kilka rund. Okazuje się, ze ważniejsze od prywatności jest bezpieczeństwo – czy u nas finanse państwa – zaś „uczciwi nie mają się czego bać”. Otóż mają, bowiem wiedza o nas w rękach państwa i jego służb raz zgromadzona, może zostać wykorzystana różnorako. Szczególnie jeśli jakiś delikwent się takiej władzy narazi, może szybko się okazać, że ich analiza pozwoli szybko zidentyfikować głównych kontrahentów, którym wyperswaduje się dalszą współpracę. A to tylko jeden z możliwych scenariuszy. Dlatego ograniczenie prywatności powinno mieć dobre uzasadnienie.

Tutaj ma nim być uszczelnianie systemu podatkowego w zakresie VAT. Pozostaje pytanie – czy to rzeczywiście pomoże? A może Ministerstwo po prostu utonie w zalewie danych. Dotychczasowe doświadczenia z JPK VAT są mieszane. Ministerstwo ogłosiło, że sprawdziło pliki i wynalazło w nich błędy. Wskazano trzy kategorie, z czego dwie zasadniczo dotyczą błędów w deklaracjach. Trzeci to wykazywanie faktur od podmiotów niezarejestrowanych jako podatnicy. Jak widać, coś się w Ministerstwie dzieje, ale dokonane czynności są w swej naturze bardzo proste. Służą raczej do wyszukiwania pomyłek, a nie przestępstw. Może zatem warto by się było skupić na dopracowaniu obecnych algorytmów, zamiast dorzucać do wielkiej ilości danych kolejną ich olbrzymią porcję?

Szczególnie że dane wyciągów są dużo trudniejsze do zanalizowania niż dane dotyczące VAT. Przelewy trudno się klasyfikuje, a w przypadku firm będących spółkami osobowymi czy działalnościami gospodarczymi osoby fizycznej przelewy firmowe i prywatne mogą się przeplatać. Zatem algorytm mogący znaleźć w nich coś podejrzanego musiałby być wysoce wyszukany, a jednocześnie podatny na błędy. Masa fałszywych śladów może sparaliżować i tak wątłe służby informatyczne Ministerstwa.

Największy jednak zarzut zostawiam na koniec. Ministerstwo twierdzi, ze skupia się na ograniczeniu wyłudzeń VAT – tzw. karuzel, które kosztują Skarb Państwa nawet kilkanaście (niektórzy twierdzą, że nawet kilkadziesiąt) miliardów złotych rocznie. Problem polega jednak na tym, że te przestępstwa zwykle nie generują jakichkolwiek płatności bankowych, więc ich wykrycie na podstawie wyciągów nie jest możliwe. Po co więc Ministerstwu nasze wyciągi – bardzo trudno powiedzieć.