Laffer wiecznie żywy

Czasem odnoszę wrażenie, że Ministerstwo Finansów znajduje się w posiadaniu wielkiego arkusza kalkulacyjnego. Są w nim dwa pokrętła używane do poprawienia sobie nastroju kiedy cyfra wynikowa z etykietą „deficyt” jest zbyt wysoka. Pierwsze to „wzrost PKB” – minister Rostowski zakręcił nim do oporu projektując budżet na ten rok. Efektem jest długo oczekiwana nowelizacja budżetu. Realistycznych założeń jednak minister przyjąć nie mógł, bo przy braku chęci do cięcia wydatków dług publiczny przebiłby pierwszy próg ostrożnościowy. Podczas nowelizacji jego „zawieszenie” wydaje się być łatwiejsze do przełknięcia. Minister pewnie liczył na pogłębienie się kryzysu co dałoby wytłumaczenie dla czemu budżet się rozlatuje. Tymczasem jak na złość sytuacja w Europie powoli się poprawia więc jedynym wytłumaczeniem obecnego stanu rzeczy jest niekompetencja rządzących.

Teraz zajmuje mnie jednak bardziej drugie pokrętło z napisem „stawka podatkowa”. Tym minister kręci kiedy faktycznie brakuje pieniędzy. Jednak ministerstwo obserwuje zadziwiające efekty: w arkuszu im stawka wyższa tym wyższe przychody, a w życiu jakoś niekoniecznie. Pewnie to zadziwiające bo w arkuszu działa – pewnie jakby wpisać stawkę podatku większą niż 100% to wpływy byłyby jeszcze wyższe. No ale logika podpowiada, że przy 100% podatku wpływy będą zerowe. Ta mądrość znana uczonym już od XIV wieku jest dziś nazywana Krzywą Laffera. Po prostu wraz ze wzrostem stawki podatkowej maleje baza podatkowa – ludzie unikając podatków rezygnują z określonej działalności lub przechodzą do szarej strefy.

W naszej krótkiej historii kapitalizmu zaobserwowaliśmy działanie tego prawa kilkakrotnie: obniżenie akcyzy na alkohol i podatku dochodowego dla przedsiębiorców spowodowało gwałtowny wzrost przychodów budżetowych, ostatnia podwyżka akcyzy na wyroby tytoniowe spowodowała zapaść wpływów podatkowych z tego tytułu. Logiczne rozumowanie potwierdzają fakty. Rosnący fiskalizm zupełnie pomija te fakty.

Inna sprawa, że maksymalne przychody do budżetu to wcale niekoniecznie optymalne rozwiązanie dla gospodarki. Więcej pieniędzy w kieszeniach obywateli to zawsze lepiej. Nie jest jednak wszystko jednak czy operujemy na stawce wyższej czy niższej niż ta dająca maksymalne przychody. Wartość wyższa to świat gdzie króluje szara strefa, a aktywność obywatelska jest duszona. Stawka niższa to promowanie aktywności i przedsiębiorczości. Tylko jak to wytłumaczyć spanikowanym urzędnikom, którym nie dopina się budżet?